هرچند این سوژه‌های دلخواه چندی است که در آن سوی درهای بسته حوزه‌های امتحانی نیز پیدا می‌شوند؛ این روزها کم نیستند پدر و مادرانی که مضطرب و آشفته در پیاده‌روها بساط چیده‌اند و در انتظار بازگشت فرزندشان به دعا و نذر و نیاز و درددل با هم مشغول‌اند. طنز تلخی است، اما پایان خوش کنکور برای فرزندان، یعنی پایانی بر استرس همه شب‌های امتحان که از دبستان تا پایان دبیرستان پدر و مادرها را فرا می‌گیرد؛ چرا که حالا چند سالی است والدین بیش از گذشته وارد بازی امتحان و اضطراب شده‌اند؛ بازی‌ای که از نخستین روزهای مهر کلاس اول بچه‌ها ماجراهایش شروع می‌شود.
حاشیه پر رنگ‌تر از متن
انگار که مدارس ما یک فصل اضافه دارند؛ فصلی که حال و هوایش را چرخش‌های زمین و فاصله‌اش با خورشید تعیین نمی‌کند.
این دوره، فصلی ویژه است که نیمی از آن در زمستان جا خوش می‌کند و نیم دیگرش در پایان بهار و آغاز تابستان. این فصل گاهی لغو می‌شود، به تاخیر می‌افتد و بنا به تصمیمات و سیاست‌های آموزشی و غیرآموزشی، چهره عوض می‌کند.
در آغاز فصل امتحانات نشریات و شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی پر می‌شوند از توصیه‌های روان‌شناسی، بهداشتی، تغذیه‌ای و علمی برای دانش‌آموزانی که باید برای نشستن بر صندلی‌های امتحان بر استرس و اضطراب خود غلبه کنند؛ صبحانه خوردن را جدی بگیرید، مطالعه را محدود به شب امتحان نکنید، آرامش خود را حفظ کنید، ذهنتان را خسته نکنید و... اما آنچه در این میانه کمتر به چشم می‌آید، نگرانی والدین دانش‌آموزانی است که بنا به قولی این روزها شایع است، انگار همراه با فرزندانشان امتحان می‌دهند و تمامی مراحل هر امتحان را از سر می‌گذرانند؛ حتی در بسیاری مواقع با اضطراب و ناآرامی بیشتر.
اکنون به‌نظر می‌رسد والدین اگر نه بیشتر از دانش‌آموزان، اما همپایه آنها نیاز به راهکارهایی برای غلبه بر استرس شب امتحان پیدا کرده‌اند.
نتیجه این سرایت اضطراب چیزی جز ناآرامی در خانواده نیست. اما اگر کمی دقیق‌تر به موضوع نگاه کنیم، بهتر درمی‌یابیم که وجود بیش از 14 میلیون دانش‌آموز در کشور که همگی در زمان‌هایی به نسبت مشخص درگیر فصل امتحانات می‌شوند، ممکن است جو آرام خانواده‌ها را بیشتر از آنچه به‌نظر می‌رسد متاثر کنند. همان‌گونه که روز اول مهر این جمعیت 14 میلیونی تبدیل به بزرگترین دغدغه پلیس راهنمایی و رانندگی و سازمان ترافیک در کشور می‌شوند، با آمدن خرداد نیز خانواده‌ها به حالت آماده‌باش در می‌آیند. خانواده‌هایی که در سال‌های اخیر بیش از پیش در مورد تحصیل فرزندان خود دچار وسواس و نگرانی شده‌اند. این همان اتفاقی است که روان‌شناسان نسبت به آن اخطار می‌دهند.
دکتر غلامرضا علیزاده، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه با اشاره به اینکه خانواده‌ها به ویژه خانواده‌های طبقه‌های متوسط به بالای جامعه در ایجاد استرس در فرزند دانش‌آموز خود نقش مهمی را ایفا می‌کنند، می‌گوید: «نوع برخورد بعضی خانواده‌ها با امتحان فرزندشان، آنها را بیشتر دچار استرس می‌کند... در اینگونه خانواده‌ها هدف اصلی از تحصیل فقط کسب نمره بالا است و برای اینکه فرزندشان به سطح توقع آنها دست پیدا کند به آنها بیشترین فشار را وارد می‌کنند که خود عاملی برای افت تحصیلی در میان فرزندان می‌شود.»با بیشتر شدن لزوم توصیه‌های کارشناسی برای رفع اضطراب و ناآرامی شب‌های امتحان روان‌شناسان بیش از پیش به پدر و مادرها یادآوری می‌کنند که حتی از دلسوزی‌های نسنجیده نیز بپرهیزید.
از تقلب تا دوپینگ
تا چند سال پیش دانش‌آموزان برای ایجاد اعتماد به نفس بیشتر و اطمینان از به خاطر سپردن نکات مهم ترجیح می‌دادند برگه‌ای کوچک حاوی فرمول‌ها، رمزها و اشاره‌ها برای گذر از سد پرسش‌های امتحانی به همراه داشته باشند. تنبیه یا اخراج از جلسه امتحان بدترین پیامد دانش‌آموز بداقبالی بود که نمی‌توانست در لحظه درست از برگه تقلب یا اطلاعات همکلاسی‌های خود استفاده کند. اما امروزه بعضی بچه‌ها با حفظ و تکامل شیوه‌های تقلب پیشینیان انگار به راه‌های جدیدتر و البته پرخطرتری نیز متوسل می‌شوند، راه‌هایی که بدترین پیامد آنها چیزی بسیار فراتر از تنبیه و اخراج از جلسه امتحان است. اخیرا پژوهشگران به دانشجویان و محصلان در مورد استفاده از داروهای محرک مغزی در شب‌های امتحان هشدار دادند. برای مثال می‌توان به گزارش آکادمی علوم پزشکی بریتانیا اشاره کرد که اعلام کرده داروهایی (همچون ریتالین و آریسپت) که برای افزایش هوشیاری و بالا رفتن عملکرد مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرند، برای نوجوانان و جوانان اعتیادآور است.
همچنین پزشکان در مورد برخی عوارض ناشی از استفاده خودسرانه از «رتالین» که استفاده از آن برای بیدار ماندن و تقویت تمرکز در شب‌های امتحان شیوع بیشتری دارد هشدار داده‌اند که بی‌خوابی، حالت تهوع و استفراغ، دردهای شکمی, کاهش وزن و مشکلات معده، بروز حالت‌های روان‌پریشی و درصورت مصرف بیش از اندازه، لرزش و پرش عضلات، توهم و هذیان و در مواردی هم مرگ از دیگر عوارض این داروهاست که ممکن است بچه درسخوان‌ها را در عین هوشیاری به کام مرگ بکشد.هرچند تاثیرات سوءاستفاده از داروهای محرک دایره وسیعی دارد، اما نباید فراموش کرد که پیامدهای اضطراب و فشارهای عصبی شب امتحان نیز در نوع خود خطرآفرین هستند.
دکتر جعفر بوالهری، متخصص بهداشت روان در مورد برخی آثار استرس و فشارهای عصبی می‌گوید: «فشار شدید ناشی از عوامل محیطی در محیط خانه و خانواده، کار و اجتماع همگی در بروز ناراحتی‌های جسمی به‌ویژه سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و عروقی، ناراحتی‌های کلیوی، ایست قلبی و... مؤثر است.»
با این همه، به نظر می‌رسد که خرداد نه تنها برای 14 میلیون دانش‌آموز، بلکه برای والدین آنان نیز ماه دشواری است که البته نمی‌توان تمام این دشواری را حاصل دیدگاه‌های غلط اولیاء و دلشوره‌های فرزندانشان دانست. سالن‌های رسمی امتحان، چهره‌های جدی مراقبان، تئوری‌ها و فرمول‌های تمام‌نشدنی و فکر کردن به نمره‌ای که در سیستم آموزشی ما ملاک خوب و بد بودن است، هر کدام سهم بسزایی در تبدیل برگه امتحان به کابوس شبانه دانش‌آموزان دارند. کابوسی که اگر نبود شاید دانش‌آموزان تهرانی سال گذشته 31 هزار و 6 نفر مردودی را در کارنامه آموزشی شهر ثبت نمی‌کردند و بدون شک خسارت 380میلیارد تومانی حاصل از مردودی‌های هر ساله دانش‌آموزان کشور به رقم معقول‌تری تبدیل می‌شد. انگار سایه غول قدیمی شب‌های امتحان بیش از آنچه حدس می‌زدیم،
بر سر افراد جامعه ما گسترده شده است.
